‘In het ziekenhuis dachten ze niet dat onze zoon het zou overleven: zó sterk was de anorexia’

Clément bij een enorme slagroomtaart. Clément bij de barbecue met een BBQ-tang in de hand. Clément die een groot bord met een torenhoge stapel cupcakes vasthoudt, waar hij net boven uitkijkt. Bij alle foto’s die zijn vader en moeder Gaston en Alexandra laten zien, lacht de jonge tiener vriendelijk naar de camera. En bij alle foto’s schudden ze hun hoofd: “Nee, hier heeft hij ook niets van gegeten. Hij was gek op koken en bakken, maar deed het alleen voor anderen. Zelf nam hij er nog geen hapje van, hij rook er alleen aan. De anorexia was zó sterk. In het ziekenhuis vertelden ze ons later: we hadden niet gedacht dat Clément het zou overleven.”

Een echte mooiboy

Wat Clément voor jongen is? Zijn vader Gaston glimlacht. “Hij is ongelooflijk creatief. Hij heeft een keer zijn eigen suikerspinmachine gemaakt – met een boor van mij, die daarna geruïneerd was door de suikerstroop.” “En hij is een hele lieve jongen”, vult zijn moeder Alexandra aan. “Met een klein hartje, een grote mond en een stoer voorkomen. Op de basisschool was hij een echte mooiboy: hij zag er heel verzorgd uit. In groep 8 werd dat geaccepteerd, omdat de kinderen acht jaar lang met elkaar meegegroeid zijn. Maar toen ging hij naar de middelbare school. Niemand van zijn basisschool-medeleerlingen zat bij hem in de klas. Ja, dan val je wel op als je geen afgetrapte gympen, geen oude spijkerbroek en geen hoodie draagt. Vervolgens kwam de coronapandemie daar nog eens bovenop, wat ook weer effect had op zijn mentale situatie.”

Minder eten, meer sporten

Als Clément 12 jaar is, begint de anorexia. Achteraf gezien gaf het vele thuiszitten door de lockdowns het laatste zetje, denkt Alexandra. “Samen met zijn oudere zus en jongere broer deed hij thuis een work-out”, vertelt ze. “Dat vond hij zo leuk, dat hij ermee doorging. Van het één kwam het ander: hij wilde gewoon een nog wat mooier lichaam. Hij begon minder te eten, en meer te sporten. Zo liep het geleidelijk uit de hand.

Het was mijn dochter die in oktober 2020 tegen me zei: ‘Mam, let op. Hij vraagt alleen nog om hapjes en slokjes. Hij neemt zelf geen heel koekje of glas limonade meer.’ Met kerst in datzelfde jaar waren we daarom streng: hij moest gewoon eten, want we aten allemaal. Vreselijk vond hij dat, al was hij er achteraf blij mee. Toch ging het na de kerst alleen nog maar bergafwaarts.”

Diagnose anorexia nervosa

“Clément at minder en minder”, vervolgt Alexandra. “Waarom zou hij een bepaalde hoeveelheid calorieën eten, als het hem de dag daarvoor ook was gelukt om het niet te eten? Hij kon niet meer hockeyen, fietsen naar school lukte niet meer: hij kon niet meer meekomen. Hij raakte almaar meer vermoeid. In maart 2021 gingen we met hem naar het ziekenhuis, en stelde de kinderarts anorexia nervosa vast.” Alexandra valt even stil. Dan vertelt ze: “Toen ik nog geen kind had met anorexia, dacht ik altijd bij andere kinderen met anorexia: ga toch gewoon eten. Maar zo werkt het niet. Clément kón het echt niet. Als je dit nog nooit als ouder hebt meegemaakt, weet je niet hoe zwaar dat is. Hoeveel angst je hebt.

Een maand later vierde hij nog Koningsdag bij een vriend in Deventer. Hij bleef daar ook slapen. Uit voorzorg boekten we een hotel in de buurt, zodat we meteen konden komen als het niet goed zou gaan. Drie dagen na Koningsdag ging het écht niet meer. Ik heb het ziekenhuis net zo lang gebeld tot we langs mochten komen. Eenmaal daar was hij al bijna niet meer aanspreekbaar. Hij werd gelijk opgenomen en aan de hartbewaking en het infuus gelegd. We bleven dag en nacht bij hem. Er stond ook een camera op hem gericht om hem in de gaten te houden.

En ja, hij moest gelijk eten. Alles wat hij niet gewoon at, werd aangevuld met gedwongen sondevoeding. Vreemde ogen dwingen, waardoor dit in het begin nog ging. Maar na een paar weken vloog het eten en drinken door de ziekenhuiskamer: razend was hij. Toch was het voornamelijk de anorexia die boos was. Dat onderscheid heb ik altijd gemaakt. ‘Ga mijn graf maar graven’, heeft hij talloze keren geroepen. Natuurlijk was het verschrikkelijk om dat aan te horen. Tegelijkertijd hoorde ik precies wanneer de anorexia sprak, en wanneer Clément zelf het woord voerde.”

Relatietherapie

“Veel ouders zeggen: ‘Mijn kind is ziek’”, vertelt Alexandra. Ze schudt haar hoofd: “Maar het is niet altijd alleen het kind. Het is ook het systeem waar het kind in leeft. Als daar niet naar gekeken wordt, is het veel moeilijker voor een kind om te genezen. Cléments ziekte dreef ook een wig tussen ons als stel: we waren er wel voor Clément en onze andere twee kinderen, maar verder gingen we steeds meer ons eigen leven leiden. Daarom gingen we in relatietherapie. Het heeft ons enorm geholpen: we zijn er echt beter uitgekomen samen.” Ook de hulp van vrienden blijkt essentieel. Tijdens de ziekenhuisopnames van Clément wisselen Alexandra en Gaston elkaar voortdurend af. “Maar we hadden ook nog twee kinderen thuis zitten, die het ook moeilijk hadden. Mijn vriendin heeft ze samen met haar man een keer meegenomen om wat leuks te doen. Zó fijn!”

‘Zorg dat hij blijft leven’

Uiteindelijk is Clément zes keer opgenomen – afwisselend in het Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, het UMC Utrecht en het AMC in Amsterdam. “Soms mocht hij naar huis om te voorkomen dat hij zichzelf te veel zou identificeren met de eetstoornis. Al die tijd holde zijn gezondheid verder achteruit. We stonden volledig in de regelmodus. Op een gegeven moment dacht ik alleen nog maar: verstand op nul en dóórgaan – zorg dat hij blijft leven. Bijna iedere dag kwam de thuiszorg langs om de sonde er weer in te brengen, want hij trok het slangetje er steeds uit. Uiteindelijk kreeg Clément gelukkig een buddy, die iedere werkdag 6 uur lang met hem optrok. Het buddyproject was een experiment van het UMC Utrecht, om te onderzoeken wat thuis herstellen onder begeleiding van een buddy voor invloed heeft. Het was intensief – je hebt vijf dagen per week iemand over de vloer – maar het heeft ons ook veel gebracht.”

'Mama, waarom huil je zo?'

“Ik weet nog dat Clément een keer een hapje van mijn empanada had genomen, en dat hij die per ongeluk had doorgeslikt. Hij was helemaal in paniek. Toen hij die avond voor de tweede keer die dag een extreme work-out deed, zat ik er machteloos bij te huilen. ‘Mama, waarom huil je zo?’ vroeg hij. Ik zei: ‘Weet je wat ik zo erg vind? Er is niks meer van jou over. Je lichaam eet je spieren op.’ Hij knikte: ‘Dat weet ik, dat is goed.’ ‘Maar je hart is ook een spier’, reageerde ik. Toen viel hij stil. Bij Clément werkte alleen nog maar het schokeffect.” Uiteindelijk zorgt precies zo’n schokeffect voor een keerpunt in Cléments ziekte.

Ommekeer

Twee dagen voor kerst wordt Clément weer gedwongen opgenomen. Alexandra fronst bij de herinnering: “Terwijl er voor hem niets fantastischer bestaat dan kerst. Er kwamen hier twee mannen van het UMC met handschoenen aan. Ze hebben hem letterlijk het huis uit gesleurd en in een busje gezet.” Haar stem breekt. “Het vreselijkste wat je als ouder kan overkomen.”

Na een korte stilte neemt Gaston het verhaal zachtjes van haar over: “Ik ben meegegaan in het busje, Alexandra reed achter ons aan met de auto. Clément moest zo verschrikkelijk huilen dat hij niet thuis kon zijn met kerst. Samenzijn met familie, de kerstboom optuigen: alles werd hem ontnomen. In de gesloten instelling van het UMC in Utrecht heeft hij heeft de gordijnen van het plafond getrokken, de glazen vlogen door de keuken. Toch was dit moment achteraf gezien zijn ommekeer: dit wilde hij nooit meer meemaken. De knop ging om. Hij besloot te kiezen voor het leven.”

Zonder sondevoeding en zonder Nutridrink

“We willen jou hier nooit meer zien”, zeiden ze bij het AMC toen Clément een paar weken later op 17 januari 2022 werd ontslagen. Gastons ogen twinkelen: “En dat is gelukt – met hulp van de buddy’s. In de periode die erop volgde, leerden we dat het goed werkt om doelen te stellen. Zo hadden we voor februari 2022 het plan om naar Noorwegen te gaan voor wintersport. Clément wilde ontzettend graag met ons mee, skiën is zijn lust en zijn leven. Zijn psychiater vond het goed, op voorwaarde dat hij geen sondevoeding meer nodig had. Een week voor vertrek had hij de sondevoeding volledig afgebouwd en dronk hij Nutridrink, een calorierijk drankje dat tot die tijd een absolute no go voor hem was. Vanaf die wintersportvakantie heeft hij nooit meer sondevoeding gehad.”

• Eerlijk over een eetstoornis: vier tieners geven kijkje in hun leven

  Eerlijk over een eetstoornis: vier tieners geven kijkje in hun leven

Het volgende doel stelden Gaston en Alexandra voor de zomervakantie naar Italië: “Nu moest hij niet alleen van de sondevoeding af zijn, maar ook van de Nutridrink”, legt Gaston uit. “Natuurlijk namen we een aantal flesjes mee ‘voor het geval dat’. In de tweede week van de vakantie lagen nog altijd die Nutri-puddinkjes in de auto. ‘Je hebt nu echt genoten van het eten en voor het eerst in jaren ijs gehad. Wat wil je nog met die flesjes?’ vroegen we hem. Hij hoefde ze niet meer. In plaats van ze weg te gooien, hebben we ze symbolisch aan het hotel geschonken. Wie weet zou iemand ze nog eens nodig hebben.”

Tijdens zijn ziekte is Clément niet naar school geweest. Ook dat pakt hij na de zomervakantie weer op. Gaston: “Dat hebben we bewust niet langzaam opgebouwd – hij ging meteen vijf dagen per week. Zo kon hij meteen onderdeel worden van de klas.” Alexandra knikt: “Een van de eerste dagen heeft hij zijn verhaal verteld – op eigen initiatief. De klas was er stil van.”

• Sylvia’s dochter Christel worstelt met een eetbuistoornis: ‘We zijn er nooit bij als ze een eetbui heeft’

  Sylvia’s dochter Christel worstelt met een eetbuistoornis: ‘We zijn er nooit bij als ze een eetbui heeft’

Leuke puber

Inmiddels is de 16-jarige Clément “gewoon een leuke puber”, lacht Alexandra. “Hij identificeert zich nu aan zijn leeftijdsgenoten, en niet meer aan anorexia. Wij hobbelden daar als gezin nog achteraan. Je loopt altijd iets achter op degene die zelf de ziekte doormaakt: wij moesten eerst het geloof krijgen dat hij er daadwerkelijk van is hersteld. En ook onze andere twee kinderen hebben nog veel te verwerken. Bijna een jaar geleden hebben we daarom een labradoodle gekocht: Teddy. Zo is Clément niet langer het middelpunt van ons gezin – want dat is hij toch lange tijd geweest – maar heeft Teddy een helend effect op ons allemaal.”